Ministrja e Zhvillimit Urban, Eglantina Gjermeni prezantoi sot në Komisionin Kuvendor të Veprimtarive Prodhuese ndryshimet në ligjin “Për Planifikimin dhe Zhvillimin e Territorit”.

Në fjalën e saj përpara deputetëve, anëtarë të komisionit, Ministrja Gjermeni renditi 3 ndryshimet kryesore që propozohen në ligjin ekzistues:

1. Ndarja e data bazës së të dhënave të planifikimit të territorit nga data baza e lejeve të ndërtimit.
2. Saktësimi i ndarjes së kompetencave të organeve të pushtetit vendor sa i përket miratimit të dokumenteve të planifikimit vendor:
3. Mundësia e rishikimit të Planit të Përgjithshëm Kombëtar, për ta përshtatur me ndryshimet e legjislacionit në fuqi.

Sa i takon ndarjes së kompetencave për pushtetin vendor, Ministrja Gjermeni sqaroi se, Shoqata e Bashkive, si përfaqësuese e eksperiencës së bashkive që janë anëtare të saj, ka sjellë në vëmendjen e Ministrisë vështirësitë që hasin Bashkitë në tejzgjatjen e panevojshme, të afateve të miratimit të Planeve të Detajuara Vendore (PDV) të territorit. Kjo rezulton në një proces bllokimi për zhvillimin e territorit, dhe pamundësi për t’iu përgjigjur në mënyrë të shpejtë dhe adekuate nevojave të popullsisë dhe kërkesave të zhvillimit të territorit.

“Nisur nga sa më lart në ndryshimet e propozuara i është lënë e drejta e miratimit të nismës për hartimin e Planit të Detajuar Vendor Këshillit Bashkiak. Në fakt ky ndryshim nuk cenon aspak rolin dhe rëndësinë e Këshillit Bashkiak apo i jep superfuqi Kryetarit të Bashkisë, por në fakt shmang një hallkë procedurale të panevojshme. Thënë kjo Këshilli Bashkiak edhe me këtë ndryshim ka rolin kryesor të monitorimit të ecurisë së hartimit të Planit të Detajuar Vendor, funksion ky që e ka kryer deri më sot, duke kërkuar PDV-të dhe dokumentacionin shoqërues nga Drejtoria Përkatëse, pa nevojën duplikimit të procedurave të miratimit / konformitetit te PDV-ve”, tha Ministrja Gjermeni.

Një tjetër element i rëndësishëm që propozohet në këtë projektligj janë dhe ndryshimet në fushën e lejeve të ndërtimit:

1. Saktësimi në ligj të taksës së ndikimit në infrastrukturë, e cila llogaritet sipas ligjit për sistemin e taksave vendore, por që nuk zbatohet për rikonstruksionin e godinave. Ajo çfarë ne kemi vënë re është se në ligjin për sistemin e taksave vendore parashikohet vetëm një mënyrë e llogaritjes së taksës së ndikimit në infrastrukturë, e cila për më tepër është e ndryshme nga mënyra e llogaritjes së po të njëjtës taksë në ligjin aktual. Për të eliminuar këtë mospërputhje kemi propozuar rakordimin mes të dy ligjeve. 
2. Lejohet mundësia e shtyrjes së afatit të lejes së ndërtimit më shumë se një herë; kjo për shkak të faktit se bashkitë gjenden shpesh përpara situatave me ndërtime të papërfunduara – për shkaqe të ndryshme – dhe në pamundësi të shtyrjes së afatit, punimet qëndrojnë të bllokuara në dëm të qytetit, zhvilluesit dhe institucioneve publike që nuk mund të mbledhin taksat përkatëse.
3. Të hiqet detyrimi i pajisjes me certifikatë përdorimi për punimet e kryera me deklaratë paraprake punimesh; bëhet fjalë për punime të brendshme shtëpie, me ndikim të ulët, që nuk nevojitet të pajisen  me certifikatë përdorimi / leje shfrytëzimi.
4. Përshtatja e terminologjisë së përdorur në këtë ligj me atë të parashikuar nga legjislacioni për kontrollin dhe disiplinimin e punimeve të ndërtimit.
5. Përcaktimi i detyrimit ligjor që aplikimi për leje ndërtimi të kryhet vetëm përmes sistemit elektronik të lejeve të ndërtimit.
6. Puna për rishikimin e këtij ligji erdhi si rezultat i praktikës së deritanishme të zbatimit të ligjit, si dhe sugjerimeve dhe kërkesave të paraqitura nga bashkitë, Shoqata për Autonominë Vendore dhe Shoqata e Ndërtuesve.
7. Pas prezantimit të Ministres, Komisioni miratoi në parim ndryshimet në ligj, të propozuara nga Ministria e Zhvillimit Urban.

“...me çeljen e dyerve ndaj një qasje të re, vendosim një gur të qëndrueshëm themeli në një proces që do të na japë me siguri, shembuj transformues jo vetëm aty ku këto shembuj do të realizohen, por për të krijuar pastaj, atë efektin zinxhir të domosdoshëm, që vjen nga një ndryshim kulturor, në ndërtimin e gjithë procesit të ndërhyrjes në territor, sepse në radhën më të parë na duhet të kuptojmë se këtu bëhet fjalë për të realizuar një ndryshim kulturor, për të ndërtuar një kulturë të re të sjelljes sonë me zhvillimin dhe territorin që përdorim për zhvillim”.

ATELIER ALBANIA, u prezantua publikisht 3 vjet më parë, dhe u krijua “falë ndihmës shumë të çmuar të Qeverisë Holandeze dhe personalisht të ish-ambasadorit, i cili në traditën më të mirë të Ambasadës së Mbretërisë së Holandës ka qenë qysh në sekondën e parë i disponueshëm për të dhënë  mbështetjen e domosdoshme që kjo atelie të lindë si pikë takimi”.

"Konkluzioni i parë dhe më i thjeshti është se na duhet të ecim me vendosmëri dhe me vizion të qartë në dy shina paralele: Nga njëra anë të planifikojmë, nga ana tjetër të realizojmë.

Jo të planifikojmë dhe pastaj të realizojmë, por paralelisht të planifikojmë dhe të realizojmë.

..çështja e planifikimit është një çështje shumë e rëndësishme për vendin tonë, por nuk mund të shihet e shkëputur nga çështja e zhvillimit ekonomik e social”.

Në 3 vjet punë të Atelier Albania, planifikimi ka zbritur në terren sipas nevojave dhe ambicjeve që ne kemi pasur, duke përfshirë jo vetëm nivelin qëndror por edhe atë lokal, për të arritur në çdo aktor publik apo privat. Nëpërmjet projekteve të ndryshme që janë ndërmarrë gjatë kësaj periudhe, ne kemi arritur të bashkojmë në një linjë bashkërendimi të gjitha burimet njerëzore të territorit, duke filluar nga planifikuesit e rinj, arkitektët e rinj si edhe profesionistët ndërkombëtarë.

“... çështja e planifikimit nuk mund të shihet e shkëputur nga ajo e zhvillimit ekonomik e social…”Qasja që ATELIER ALBANIA ofroi si pikënisje mund të themi se sot është kthyer në metodologji për shumë procese planifikuese që u ndërmorrën në tre vite.

“ Territori nuk është një pasuri e pafundme që ne të mund ta shpërdorojmë pa pushim, por është një pasuri e kufizuar mbi të cilën ne mund të krijojmë pasuri të reja, në rast se këtë pasuri të kufizuar dimë ta përdorim në një rrugë të re, me instrumente të rinj. Pa harruar asnjëherë se është në të njëjtën kohë, edhe rruga e rritjes së cilësisë së burimeve tona njerëzore, e kapitalit tonë njerëzor, pra, e arkitektëve, planifikuesve dhe të gjithë profesionistëve të tjerë të kësaj fushe, që kanë nevojë për të pasur shansin që të marrin pjesë në këtë proces, kur dalin nga dyert e universiteteve, apo kur kthehen në Shqipëri, pasi kanë bërë universitetin jashtë shtetit”.

Atelier Albania ka shërbyer dhe vazhdon të shërbejë si një urë komunikimi i të gjithë këtyre aktorëve me qëllimin e marrjes përsipër zhvillimin e integruar urban, ekonomik dhe social duke tejkaluar sfidat dhe problematikat e territorit. Nëpërmjet evidentimit dhe sjelljes në jetë të ideve inovative kemi arritur të sigurojmë një proces planifikimi të standarteve ndërkombëtare.

 “...zhvillimi i qëndrueshëm urban kërkon një qasje e kulturë të re në qëndrimin ndaj territorit.” ATELIER ALBANIA ka luajtur e do të vijojë të luajë një rol të rëndësishëm në këtë proces transformues.

Në këto 3 vjet ne kemi organizuar:

3 Plane Kombëtare të miratuara në 2016-n, të cilat shënojnë dokumentat e para kombëtare për planifikimin e territorit. Këto plane janë përfunduar pas një pune gati dy vjeçare. “Plani i Përgjithshëm Kombëtar” shërben për të vendosur themelet për zhvillimin e qëndrueshëm të të gjithë territorit të Shqipërisë. 2 Planet e Integruara Ndërsektoriale të Bregdetit dhe i Zonës ekonomike Tiranë-Durrës shërbejnë për të krijuar një Shqipëri konkurruese me vendet e rajonit, një destinacion turistik dhe ekonomik. “Shqipëria 2030” është Vizioni i këtyre planeve  ku do të mbështetet zhvillimi i vendit në 15 vitet e ardhshme.

12 Konkurse Ndërkombëtare me aktorë planifikimi lokal dhe ndërkombëtar. Pikat e prekura të territorit nga këto konkurse fillojnë nga Tirana, duke vazhduar me autostradën Tiranë-Durrës, Beratin, Rivierën shqiptare, Gjirokastrën, Shkodrën etj. Pjesëmarrja e sudiove dhe cilësia e propozimeve ka qenë e lartë, duke sjellë risi në mendësinë e procesit të planifikimit të territorit. Juria vlerësuese ka qenë ndërkombëtare, me planifikues, urbanistë dhe arkitektë të huaj dhe vendas. Përfshirja e Aterier Albania nuk ka përfunduar me organizimin e konkursit, por ka vazhduar me organizimin e workshopeve dhe dëgjesave publike si edhe me monitorimin e përkthimit të projektit fitues në projekt teknik të zbatueshëm.

15 Leksione të hapura  me planifikues dhe arkitektë ndërkombëtarë. Takimet nuk janë mbajtur vetëm në formën e leksioneve, por janë parë më tepër si diskutime interaktive, duke u dhënë mundësinë arkitektëve dhe planifikuesve të rinj të përftojnë nga eksperiencat e profesionistëve të huaj, si edhe të ndajnë eksperiencat e tyre. Leksionet e mbajtura nuk janë kufizuar vetëm në fushën e planifikimit, por janë shpërhapur në arkitekturë, urbanistikë, dizajn, arkitekturën pejsazhistike, etj.

2 Akademi Verore  të organizuara nga Atelier Albania në bashkëpunim me profesionistë ndërkombëtarë. Skuadrat janë përbërë nga studentë të arkitekturës, planifikimit urban dhe dizenjimit urban. Synimi i akademive ka qenë nxitja e zonave me potenciale turistike drejt një zhvillimi të qëndrueshëm nëpërmjet ideve me kosto të ulët dhe rezultat të shpejtë. Nga ky program është lançuar botimi “Fermerë me pamje nga deti” i cili shqyrton gjendjen e turizmit në fshatrat e Rivierës.

2 Ekspozita “Evoked” dhe “Ditar i një hapësire” mbi planifikimin në Shqipëri. Ekspozita “Evoked” u organizua në bashkëpunim me Institutin Italian të Kulturës me qëllim evidentimin e fenomenit të shpërhapjes të ndërtesave informale të gjeneruar në dy dekadat e fundit. Ekpozita “Ditar i një hapësire” u mbajt mbi historikun e planifikimit në territorin e Shqipërisë. Ekspozita qëndroi e hapur për 7 muaj dhe shërbeu gjithashtu si hapësirë ku mund të diskutohej dhe të zhvilloheshin aktivitete mbështetëse.

“Metabolizmi i Shqipërisë” është një botim i kryer në bashkëpunim me ekpertë të kontaktuar nga Ambasada Holandeze në Tiranë. Ky publikim, paraqet një pamje të integruar të planifikimit urban në Shqipëri dhe një mundësi të mirë për të gjitha bashkitë, të cilat janë në procesin e hartimit të Planeve të Përgjithshme Vendore. Nëpërmjet tij mund të njihet më mirë kompleksiteti i territoreve të njësive vendore, ku zhvillohet cikli i jetës.

Ministria e Zhvillimit Urban (MZHU) dhe USAID, (Agjencia e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për Zhvillim Ndërkombëtar) përmes  një eventi festiv përmbyllën miratimin e pesë planeve të  para të përgjithshme vendore në Shqipëri. Eventi ishte edhe një mënyrë për të përgëzuar të gjitha palët e përfshira në këtë arritje historike, duke përfshirë stafin e Ministrisë, Agjencisë Kombëtare të Planifikimit të Territorit, bashkitë Elbasan, Fier, Berat, Lushnjë dhe Kuçovë, dhe paneleve këshillimore të qytetarëve në bashkitë përkatëse.

Në këtë aktivitet u nënvizua edhe njëherë se planet nuk janë vetëm dokumentet teknike, por përbëjnë një qasje të rëndësishme strategjike për të përfshirë aktorët kryesorë lokale në zhvillimin e komuniteteve të tyre.

“Ministria e Zhvillimit Urban është duke përgatitur aktualisht një Udhëzim për mënyrën dhe procedurat e zbatimit të Planeve të Përgjithshme Vendore që po miratohen, më qellimin që t'u  vijë në ndihmë Bashkive për çështje që kërkojnë bashkërendim me institucionet qendrore. Udhëzimi fokusohet, në mënyrë të veçantë, në trajtimin e procedurave që lidhen me zhvillimet urbane, të parashikuara nga planet në tokë bujqësore dhe zonat e rëndësisë kombëtare. Vleresojmë se ky udhëzim do të lehtësojë punën e bashkive dhe do të forcojë bashkerendimin institucional, në nivel qendror dhe vendor, për zbatimin e planeve të miratuara, duke bërë sa më të ndjeshëm impaktin e planifikimit hapësinor në jetën e përditshme të qytetarëve”, tha Ministrja Gjermeni në fjalën përshëndetëse.

Planet e Përgjithshme Vendore, të cilat brenda vitit 2017 do t’i kenë 43 bashki në vend krijojë parakushtet për zhvillim të mirë të qytetit. Suksesi varet nga zbatimi i tyre, transparenca dhe llogaridhënia e procesit dhe se sa të hapur do të jenë aktorët për të monitoruar dhe vlerësuar zbatimin si dhe për të ndërmarrë veprime korrigjuese. Këto plane shërbejnë gjithashtu, si një platformë që u mundëson grupeve të interesuara të mbajnë  bashkitë  të përgjegjshme dhe të sigurojnë që vendimet për zhvillimin e qytetit janë marrë në mënyrë transparente dhe kostoja e përfitimet nga këto zhvillime janë të njohura për publikun e gjerë.

Që nga fillimi i vitit 2015 USAID ka mbështetur 5 bashki për përgatitjen e planeve të përgjithshme vendore duke organizuar mbi 63 konsultime publike dhe fokus grupet me mbi 550 aktorë lokalë.

Sot u miratuan në Këshillin Kombëtar të Territorit, planet e përgjithshme vendore për 11 bashki. Lajmi i mirë për qytetarët e të 11 bashkive, Krujë, Kukës, Gjirokastër, Urë Vajgurore, Skrapar, Poliçan, Cërrik, Librazhd, Kurbin, Divjakë dhe Korçë është se, miratimi i planeve u ofron mundësinë e të jetuarit në territore, zhvillimi i të cilave nuk do të udhëhiqet më nga dëshira e një individi, por nga një vizion zhvillimi.

Ndaj dhe ne, prej fillimit të punës tonë ndoqëm një proces model të bashkëveprimit dhe komunikimit me qytetarët dhe grupet e interesit në të gjitha këto bashki, duke i bërë pjesë të kësaj pune njëvjeçare.

Është një angazhim i mbajtur i kësaj Qeverie që, përtej ofrimit të mbështetjes teknike dhe financiare për këto bashki, në hartimin e planeve vendore, të krijonim edhe një platformë komunikimi me qytetarët dhe grupet e interesit, duke i bërë pjesë të vendimmarrjes për zhvillimin e bashkisë ku jetojnë.

Vlen të theksohet se, zhvillimi i territorit nuk udhëhiqet më nga mendësia e “zapto një sipërfaqe tokë e ndërto çfarë të duash e si të duash”, por nga instrumente planifikimi që shërbejnë si udhërrëfyes të zhvillimit urban, investimeve dhe ndërtimit. 

Falë këtyre instrumenteve të rëndësishëm, që përcaktojnë vizionin dhe rregullat për një zhvillim të qëndrueshëm të territorit të këtyre bashkive, në respektim dhe mbrojtje të tokës, mjedisit dhe trashëgimisë kulturore, ne sigurojmë qëndrueshmëri dhe rritje të vlerës së investimit për qytetarët dhe sipërmarrësit.

Janë 16 bashki (nga të cilat 5 bashki Lushnjë, Berat, Kuçovë, Elbasan dhe Fier të mbështetura nga Programi i USAID për Planifikimin dhe Qeverisjen Vendore) që kanë tashmë plane vendore.

Në 15 bashki të tjera, ky proces është drejt finalizimit dhe dorëzimit të planeve për miratim në Këshillin Kombëtar të Territorit.

Ndërkohë që, brenda këtij viti, numri total i bashkive që do të kenë të hartuar dhe miratuar planet e përgjithshme vendore do të jetë 43 nga 61 bashki (për vitin 2017 me buxhetin e shtetit do të mbështeten 7 bashki Përmet, Këlcyrë, Kolonjë, Gramsh, Belsh, Pukë dhe Mirditë, ndërsa nga Programi i qeverisë Zvicerane për Decentralizimin dhe Zhvillimin Lokal po mbështeten 5 bashki në veri të vendit Tropojë, Malësi e Madhe, Mat, Klos dhe Vau i Dejës).

Sigurisht që, puna për hartimin e planeve të përgjithshme vendore nuk është kontribut i dhënë nga një ministri apo nga një institucion, por është produkt i një bashkëpunimi të vazhdueshëm me stafet e bashkive, ekspertë të planifikimit vendas dhe të huaj, donatorë dhe organizata ndërkombëtare.

Vizioni ynë, qoftë në kuadër të planifikimit në nivel kombëtar por edhe vendor, nuk është për të shfrytëzuar maksimalisht burimet që ka vendi sot për sot, por për t’i vendosur ato në shërbim të rritjes së ekonomisë dhe mirëqenies së qytetarëve, duke i ruajtur si asete të vyera të trashëgimisë tonë.

Kjo punë e nisur është vetëm fillimi i mbarë i një procesi të vazhdueshëm që, në fakt simbolizon fundin e dy dekadave tranzicion, sa i përket zhvillimit të territorit.

Mbas reformës administrative territoriale që është alfa për miradministrimin e territorit, hartimi i instrumenteve vendore të planifikimit, është çelësi që garanton zhvillim të integruar, mirëplanifikim në administrimin e tokës dhe burimeve, e mbi të gjitha kohezion social dhe rritje ekonomike.

Ky rezultat në fakt, brenda një mandati qeverisës është një arritje shumë pozitive, e cila do i vijë në ndihmë këtyre bashkive për të punuar me një qasje tërësisht të re e të rregulluar për administrimin dhe zhvillimin e territorit.

I gjithë procesi është monitoruar dhe asistuar rigorozisht nga Agjencia Kombëtare e Planifikimit të Territorit, që ka përballuar një volum të madh pune në një kohë të shkurtër.

Për të mbërritur deri këtu, procesi ka qenë tejet kompleks edhe për faktin se, një proces në të tilla përmasa ndodh për herë të parë, por edhe për shkak të zhvillimeve kaotike dhe të pakontrolluara urbane në territor.

Dua të falënderoj bashkitë dhe studiot që kanë punuar me ne, për finalizimin e këtij procesi me sukses.

Më duhet të ritheksoj edhe njëherë mesazhin për bashkitë që të jenë shumë të kujdesshme dhe të respektojnë me përgjegjshmëri zbatimin e planeve, të cilat i kanë hartuar vetë.

Sfida që kemi përpara, tani fill pas miratimit,  do të jetë monitorimi dhe nxitja për zbatimin e këtyre instrumenteve, për të garantuar që zhvillimi urban, ekonomik dhe social, të jetë sa më i qëndrueshëm.

Mbetem besimplotë se frutet e këtij procesi dhe zbatimi i planeve vendore, do të sjellë impakt shumë të prekshëm për qytetarët dhe grupet e biznesit, si dhe padyshim do të lehtësojë bashkitë për të operuar normalisht me procedurat e lejeve të zhvillimit, mbështetur në instrumente planifikimi të ligjëruara.